پایگاه اطلاع رسانی استاد غلامحسین خالقی
حال وقتی که با توجه به فرمایش امام حسن عسکری ( ع ) به سر آغاز سوره قصص بنگریم که قال الله تعالی : بسم الله الرحمن الرحیم ؛ طسم ؛ تلک ایات الکتاب المبین ؛ اینچنین معنایی برایمان آشکار می شود که طا و سین و میم آنها نشانه های کتاب مبین یعنی حضرت حجت عجل الله تعالی له الفرج اند و اضافه ایات به کتاب اضافه لامیّه می شود یعنی طا سین میم آنها نشانه های برای کتاب نیستند .
و اینکه خدای بزرگ به شرح واقعه موسی و فرعون می پردازد نوید به رسول خدا و مؤمنان به حضرت است که چنین آینده بزرگی در پیش دارند و آیه مبارکه (( و نرید ان نمنّ )) نیز تا آخر نوید به امامت رسیدن عده ای از مستضعفین است و نه بیان حکایت گذشته – آنگونه که شیخ زمخشری ( ۱ ) می گوید . حاصل آنکه این آیه اثبات کننده امامت عده ای از این امت است و وقتی که این ایه را قرین ( جفت ) آیه : یوم ندعوا کلّ اناسٍ بامامهم ( روزی که هر دسته از مردم را با امامشان می خوانیم می فهمیم که این مردم در هر عصر و زمانی امام حقّی دارند که خدا برایشان برگزیده و لکن آنها که در دار دنیا از شناخت این امام عاجزند در آخرت نیز نمی توانند به دنبالش حرکت کنند : و من کان فی هذه اعمی فهو فی الاخره اعمی ( اسری-۷۲)
و هر که در این سرا کور باشد پس او در آخرت نیز کور است . حال اینها کیانند سنت مبیّن آن است اهل تسنن از رسول خدا ( ص ) نقل می کنند که فرمود : یعنی من دوازده جانشین دارم به تعداد نقبای بنی اسرائیل و آخری آنها مهدی است و یا سخنش به مانند سخن فوق الذکر با این تفاوت که در آخر فرمود : اول آنها علی و آخرین آنها مهدی است .
اما بعض روایات در خصوص این ایه مبارکه :
۱- شیخ طبری در تفسیر مجمع البیان می گوید : روایت از امیر المؤمنین ( ۲ ) از طریق صحیح به ما رسیده که فرموده و الذی فلق الجنّه و برأ السّمه لتعطفنّ الدنیا علینا بعدثماسها عطف الضروس علی ولدها . قسم به آن خدایی که دانه را شکافت و روان و جان را آفرید دنیا حتماً به ما توجه می کند بعد از سرکشیش مانند توجه ماده شتر سرکش به فرزندش .
و به دنبال این سخن این آیه قرآن را تلاوت کردند : و نرید ان نمنّ علی الذین استضعفوا فی الارض . الآیه ( یعنی تا آخر آیه مورد بحث ما ) .
۲- و نیز نامبرده گوید : و عیاشی با سند خویش از ابی الصباح کنانی روایت کرده که گفت ابو جعفر – یعنی امام باقر علیه السلام- نظر کرد پس فرمود هذا و الله من الذین قال الله تعالی : و نرید ان نمنّ علی الذین استضعفوا فی الارض ( الآیه ) . این آقا به خدا قسم از جمله کسانی است که خدا فرموده : و اراده می کنیم که نعمت را بر کسانی که در زمین ضعیف گشته اند تمام کنیم و یا بر آنان منت نهیم و آنان را امامان قرار دهیم و آنان را وارثان زمین گردانیم .
۳- و نیز گوید : سید العابدین علی بن الحسین علیه السلام فرمود : و الذی بعث محمداً بالحق بشیراً و نذیراً انّ الابرار منّا اهل البیت و شیعتهم بمنزله موسی و شیعته و انّ عدوّنا و اشیاعهم بمنزله فرعون و اشیاعه ( ۳ ) . قسم به آن خدایی که محمد ( ص ) را به حق م‍ژده دهنده و بیم دهنده فرستاد همانا نیکان از ما خانواده و پیروانشان به منزله موسی و پیروان او هستند و همانا دشمنان ما و پیروان آنان به منزله فرعون و پیروان او هستند .
یعنی خدا ما را در حکم موسی و دشمنانشان ائمه کفر را در حکم فرعون قرار داده سپس به ما وعده امامت و وراثت زمین عطا فرموده و اینکه قدرت را به جنود مستکبر فراعنه عصر و هامان ها نشان دهد .
۴-و شیخ طایفه امامیه ابو جعفر محمد بن الحسن الطوسی در کتاب غیبت ص۱۱۳ در این زمینه حدیثی را از طریق عامه- یعنی اهل تسنن- با این سند نقل می کند : ( عنه- ظاهراً مراد از ضمیر ، محمد بن اسحاق است ) عن الحسین بن محمد القطعی عن علی بن حاتم عن محمد بن مروان عن عبد بن یحیی الثوری عن محمد بن الحسین عن ابیه عن جدّه عن علی علیه السلام فی قوله تعالی : و نرید ان نمنّ علی الذین استضعفوا فی الارض و نجعلهم الوارثین قال هم ال محمد یبعث الله مهدیّهم بعد جهدهم فیعزّهم و یذلّ عدوّهم .
علی درباره آیه (( و نرید ان نمنّ علی الذین ……. تا آخر . فرمودند : آنان خاندان محمدند ، خدا مهدی آنان را مبعوث می گرداند بعد از سختی شدیدشان سپس آنان را عزیز می گرداند و دشمنشان را خوار می گرداند .
ج- المبین بدل به برای الکتاب باشد و در نحو در جای خود مذکور است که بدل در حکم کبدل منه است روی این ترکیب کانّه می توانیم بگوییم تلک آیات المبین .
و هر گاه ما در اینجا برای شما اثبات کردیم که المبین نامی از نامهای حضرت مهدی است پس ترکیب دوم و سوم جمع و ترکیب اول که – المبین وصف برای الکتاب باشد – در این نگاه درست می نماید .
با یک نگاه اجمالی به استعمال لفظ مبین در قرآن کریم این امر به ذهن و تصدیقش نزدیکتر می شود . خدای بزرگ یک جا فرموده : و لا رطبٍ و لا یابسٍ الا فی کتابٍ مبین ( انعام – ۵۹ ) هیچ تر و خشکی نیست مگر اینکه در کتابی مبین ثبت است و یا موجود است .
و در جای دیگر می فرماید : و کلّ شیء احصیناه فی امام مبین ( یس- ۱۲ ) ما هر چیزی را در امامی آشکار کننده به شمارش آورده ایم . کتابی که امام همه کتابهاست و یا امامی که خدا او را به عنوان امام جعل کرده است و فرموده : انّی جاعلک للنّاس اماماً . من تو را برای مردم امام قرار می دهم ( بقره – ۲۴ ) . اینچنین امامی آشکار کننده هر چیزی است و نیز در سوره حجر اینچنین کلامش را آغاز می کند : بسم الله الرحمن الرحیم . الر . تلک ایات الکتاب و قرآنٍ مبین . آن نشانه های کتاب و قرآنی مبین است . قرآنی آشکار کننده و این را می دانیم پیامبر اکرم عترت طاهره اش ( خاندان پاکش ) را عِدل و همتای قرآن قرار داده پس عترت و از جمله حضرت حجت به جهت مقام همانندی با قرآن با قرآن مبین اند
————————————————————-
۱ – شیخ زمخشری این آیه را بیان برای حال گذاشته می داند و غافل از این است که خدای بزرگ قانون کلّی و سنت عامش را درباره مستضعفین فی الارض بیان می کند .
۲- و عین همین حدیث در نهج البلاغه می یابید تنها در آن صدر روایت بالا : (( و الذی فلق الحبّه و برء النّسمه )) موجود نیست .
۳- مجمع البیان ج۷ ص ۴۱۴